Praktisch belicht: Vier alternatieve wijzen van betaling (deel 2)

In het eerste deel van dit artikel kwam al een tweetal alternatieve wijzen voor de betaling in geld aan de orde. Dit betrof de betaling in natura en verrekening. Er zijn evenwel nog vele andere manieren van betaling, zoals door inbetalinggeving, cessie of incassomachtiging. Het accepteren van een afwijkende vorm van betaling is echter niet altijd vrij van risico’s. Aan de hand van voorbeelden zullen diverse betalingsgerelateerde vraagstukken op een luchtige wijze de revue passeren.

Vorige keer zijn betaling in natura en verrekening behandeld (deel 1). Dit betreft een tweetal alternatieven waaraan juridisch relatief weinig risico’s kleven zolang deze alternatieven maar bij het aangaan van de overeenkomst tussen partijen is vastgelegd. Thans (in deel 2) komen de cessie ter betaling en de incassomachtiging aan de orde.

Cessie ter betaling

Dat een debiteur nog in afwachting is van betalingen van zijn debiteuren is in de incassopraktijk een veelgehoord excuus voor de te late betaling van uw vordering. Indien de debiteur geen liquide middelen heeft om de vordering te kunnen voldoen, maar wel vorderingen heeft op debiteuren, kan hij u betalen door één of meer van zijn vorderingen op debiteuren over te dragen. Het leveren van vorderingen wordt ook wel cessie genoemd.

Het betalen door het leveren van vorderingen is een vorm van inbetalinggeving. Juridisch maakt het geen verschil of de betaling plaatsvindt door het leveren van bijvoorbeeld een auto of een debiteurenpost. In de wet is bepaald dat slechts met toestemming van de schuldeiser een schuldenaar zich van zijn verbintenis kan bevrijden door een andere prestatie dan de verschuldigde, zelfs al zou die van gelijke of zelfs hogere waarde zijn (artikel 6:45 BW). Dit artikel houdt in dat u als schuldeiser niet met iets anders dan betaling in geld genoegen hoeft te nemen indien dit niet is overeengekomen. Ieder der partijen is nu eenmaal gebonden door de tussen hen bestaande verbintenis en kan daarvan niet eenzijdig afwijken, zelfs niet als dit gunstiger lijkt voor de andere partij. Zonder overeenstemming tussen partijen mogen er dus geen knollen voor euro’s en geen euro’s voor knollen worden geleverd.

Met een voorstel van een debiteur om in te stemmen met een betaling door middel van cessie moet niet te lichtvaardig worden ingestemd. Het is van belang om goede afspraken te maken voor de situatie dat de overgedragen debiteur niet betaalt. Indien u instemt met betaling door middel van levering van een vordering op een debiteur, is bijvoorbeeld een nadien ontstane insolventie van de betreffende debiteur in beginsel uw risico.

Indien er overeenstemming is over de betaling door het leveren van vorderingen kan tot cessie worden overgegaan. Deze cessie dient te worden vastgelegd in een notariële akte, dan wel in een door partijen ondertekend schriftelijk stuk. De over te dragen vordering moet in voldoende mate door de akte worden bepaald. Het moet dan ook duidelijk zijn welk vorderingsrecht de debiteur op diens debiteur overdraagt. Als u eigenaar bent geworden van de vorderingen van uw debiteur, is het zaak zo spoedig mogelijk mededeling hiervan te doen aan de debiteur van uw debiteur. Zolang dit niet kenbaar is gemaakt aan de debiteur van uw debiteur, kan de betreffende debiteur nog steeds bevrijdend betalen aan uw debiteur. Als alles goed gaat kunt u op deze wijze uw vordering voldaan krijgen.

Evenwel geldt ook hier dat wanneer overdracht van een vorderingsrecht plaatsvindt voorafgaand (zeker binnen één jaar) aan het faillissement van de debiteur, en de gezamenlijke crediteuren daardoor benadeeld zijn, de curator deze wijze van betaling zal (kunnen) vernietigen. Net als inbetalinggeving is cessie, in het zicht van het faillissement, aan te duiden als een zogenaamde paulianeuse handeling. Door bij het aangaan van de overeenkomst overeen te komen dat uw debiteur te zijner tijd op verzoek van crediteur gehouden is mee te werken aan een alternatieve wijze van betaling, kan het risico van vernietiging aanzienlijk worden verminderd.

Incassomachtiging

Om de administratieve last van slecht betalende debiteuren te verlichten kan het aantrekkelijk zijn uw vordering te innen door gebruik te maken van een incassomachtiging. De grondslag voor de doorlopende incassomachtiging is te vinden in het incassocontract dat is gesloten tussen de debiteur en zijn bank. Onderdeel van de overeenkomst is ondermeer dat de bank en uw debiteur binnen een bepaalde termijn (variërend van 5 werkdagen tot 56 kalenderdagen) kan storneren. Dit om te voorkomen dat u afschrijvingen doet, waarmee uw debiteur het niet eens is of waardoor de debetstand van uw debiteur bij de bank te hoog oploopt.

Het voordeel van de incassomachtiging is dat de crediteur niet hoeft af te wachten totdat de debiteur betaalt. Indien het saldo op de rekening ontoereikend is, dan wel de debiteur de betaling storneert (hetgeen niet mogelijk is bij een eenmalige incassomachtiging), slaat het ogenschijnlijke voordeel om in een nadeel. Zeker indien de debiteur uiteindelijk failliet gaat en de bank of de curator gedane betalingen via incassomachtiging “terugdraaien”. Dit terugdraaien door zowel de curator als door de bank is al in diverse gerechtelijke procedures aangevochten, evenwel uiteindelijk steeds zonder resultaat. De redenering, die de Hoge Raad hieraan steeds ten grondslag legt, komt er op neer dat de creditering van uw rekening en het debiteren van de rekening van uw debiteur, een administratieve kwestie is. Van juridische (onvoorwaardelijke) betaling is eerst sprake nadat de termijn voor storneren is verstreken.

Veelal worden de automatische geïncasseerde bedragen evenwel geboekt op het moment dat de rekening wordt gecrediteerd, terwijl op dat moment er juridisch nog geen sprake is van een onvoorwaardelijke betaling. Dit betekent dat niet alleen de creditering zal worden teruggedraaid, maar ook kan hierdoor het (verzekerde) leverancierskrediet worden overschreden.

Conclusie

Met de vier alternatieve wijzen van betaling hebben wij in twee delen geprobeerd aan te geven dat er meer manieren zijn die tot betaling kunnen leiden. Hoewel er risico’s kunnen kleven aan de alternatieve wijzen van betaling, kunnen, bij een juist gebruik, goede resultaten worden behaald, en hebben de crediteuren extra instrumenten in handen. Zoals blijkt worden deze mogelijkheden veelal bepaald door wat tussen partijen is overeengekomen, dan wel welke afspraken er nadien kunnen of mogen worden gemaakt. Wij hebben gewezen op de risico’s, maar een verantwoord risico nemen is nog altijd beter dan de zekerheid van niets krijgen.